De Ronde Venen – De provincie Utrecht organiseert bijeenkomsten over de – voorgenomen – plaatsing van windturbines. Hoewel het gemeentebestuur van De Ronde Venen zich klip en klaar heeft uitgesproken tegen hoge windturbines, volhardt de provincie in de opvatting dat onze gemeente een kansrijke locatie is voor zo’n windturbine. Over die grote bestuurlijke onenigheid hebben we eerder geschreven. De provincie lijkt de gemeente buiten spel te willen zetten door vast te houden aan een ‘ramkoers’. Laat het college van b en w zich door de provinciale tegenwind omverblazen?

Bestuurlijke confrontatie
Diverse inwonersgroepen, georganiseerd in stichtingen en verenigingen, verzetten zich ook tegen de plaatsing van hoge windturbines binnen en langs de gemeentegrens. Eén van die stichtingen is ‘Red de Plassen’. Wij spraken met bestuurslid Anco Goldhoorn over de bestuurlijke confrontatie en de gevolgen daarvan. Laat de gemeente zich overrompelen door de provincie ondanks de overweldigende nee-stem tegen windmolens bij de vorige verkiezingen? Of zijn er juridische mogelijkheden om zich succesvol te verweren in deze actuele ‘David en Goliath’ strijd?

Op een rijtje
Anco Goldhoorn: “De provincie stelt dat die windturbines nodig zijn en dat die er dus ook moeten komen. Maar voor een juiste voorstelling van zaken is correcte beeldvorming heel belangrijk. Daarom eerste de feiten op een rijtje.  In Nederland hebben bedrijven en organisaties voor de invulling van klimaatbeleid in 2019 het Klimaatakkoord gesloten. Vervolgens is afgesproken dat er per regio plannen worden ontwikkeld om de gestelde doelen te bereiken. Die plannen en afspraken over de opwekking van hernieuwbare energie worden aangeduid als ‘strategie’. In Nederland zijn 30 regio’s, die elk hun eigen energieplannen hebben. Die worden RES genoemd; dat is de afkorting van Regionale Energie Strategie.”

Om hoeveel elektriciteit gaat het?
“Het jaarlijkse elektriciteitsgebruik van heel Nederland wordt uitgedrukt in terawattuur (TWh). Elk terawattuur is gelijk aan één miljard kWh. Het jaarlijkse elektrische energieverbruik in heel Nederland bedraagt rond de 120 TWh. In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de 30 RES-regio’s vóór het jaar 2030 gezamenlijk 35 TWh aan hernieuwbare energie moeten realiseren. De Ronde Venen maakt deel uit van de RES-regio U16. Daarin werken 16 gemeenten in de provincie Utrecht samen. Daar is op zich niets mis mee, want iedere gemeente moet een bijdrage leveren aan het Klimaatakkoord. Om de doelen uit het Klimaatakkoord te halen, zijn duidelijke afspraken gemaakt in het Nationaal Programma RES (NPRES).”

  
Om welke afspraken gaat het?
“Vastgelegd is dat het bij de RES gaat om strategische verkenning. Daarin staat hoe jaarlijks in heel Nederland met behulp van zon en wind 35 TWh opgewekt kan gaan worden. Dat is de opgave uit het Klimaatakkoord. Het is wel belangrijk om te weten dat het bij een RES dus niet gaat om dwingend voorgeschreven energieleveringen per gemeente, die juridisch bij wet opgeëist kunnen worden. Wel heeft elke gemeente een aanbod of toezegging gedaan, die men zal proberen waar te maken. Ook is het belangrijk te weten dat in elke Regionale Energie Strategie afspraken zijn vastgelegd over hoe op de juiste manier en onder welke duidelijke voorwaarden vergunningen aangevraagd en verleend moeten worden. Dat heeft bijvoorbeeld te maken met de voorwaarden die gelden voor de aanleg van zonnevelden en de bouw van windturbines in het landschap.” 

Zijn daar regels voor?
“We moeten uiteraard zorgvuldig omgaan met het gebruik van onze schaarse ruimte. Daarom moet verrommeling van het landschap worden voorkomen. Daarover liggen afspraken en verplichtingen vast in zogeheten omgevingsvisies. Die gelden als voorwaarden voor gemeenten, provincie en de landelijke overheid om te toetsen of een vergunning kan worden gegeven – of juist niet – om op een bepaalde plek iets mogelijk te maken. Zo kun je een RES dus zien als de plek waar bestuurlijke afspraken worden gemaakt en afgestemd.”

Kun je dat concreet maken? 
“Er zijn afspraken gemaakt over welke instrumenten of bestuurlijke ‘hulpmiddelen’ ingezet kunnen worden als de 30 gezamenlijke RES-regio’s de totale landelijke opgave van 35 TWh niet halen. Dat wordt Route 35 genoemd. Eén van die instrumenten van die Route 35 is het zogeheten projectbesluit. De procedure van voor het opleggen van een projectbesluit wil de provincie Utrecht nu gaan inzetten. Maar dat is wel heel erg voorbarig en eigenlijk helemaal niet mogelijk op dit moment! Ik leg dat graag uit, maar ik begrijp dat u eerst nog een vraag heeft.”

Wat heeft De Ronde Venen gedaan?
“Al drie jaar geleden, in september 2021 heeft de gemeente De Ronde Venen een energie-aanbieding gedaan. Dat energie-aanbod is in een officieel raadsvoorstel vastgelegd. Ook andere gemeenten hebben dat destijds gedaan. De gemeente heeft toen een bijlage ontvangen waarin de officiële juridische positie van de RES wordt uitgelegd. Ook wordt aangegeven wat in het vervolgtraject van de gemeenten wordt verwacht. Die informatie is natuurlijk heel belangrijk. En wat staat daar dan? Er staat dat de gemeenten hun energie-aanbod moeten opnemen in hun Omgevingsvisie of hun structuurvisie. Het belang van die omgevingsvisie heb ik zojuist kort toegelicht. Het lijkt erg ambtelijk, maar het komt erop neer dat er in de praktijkuitvoering gewerkt moet worden via vastgelegde regelgeving, die geldt voor het kunnen verlenen van vergunningen. Simpel gezegd: er kan alleen een vergunning worden verleend als voldaan wordt aan de gestelde voorwaarden. De overheid kan in de schaarse ruimte die we hebben geen ‘wildwest’ praktijken gebruiken. Het moet daarom helder zijn wat wel en wat niet mag”. 

Welke RES-verplichtingen heeft de gemeente dan?
“Met die vraag kan ik tot de kern komen. Er is officieel maar één verplichting vastgelegd voor de gemeente. Dat moeten de gemeentelijke bestuurders zich goed van doordrongen zijn en ik hoop echt dat ze dat ook zijn. De enige verplichting is dat de gemeente het eigen ingediende energie-aanbod opneemt in de gemeentelijke omgevingsvisie. Die omgevingsvisie moet wettelijk gezien met ingang van 1 januari 2027 gereed zijn. Het is nu bijna eind 2024 en dus heeft de gemeente nog twee jaar de tijd om het eigen aanbod voor de opwekking van hernieuwbare energie op te nemen in die omgevingsvisie.”  

En toch wil de provincie nu al windturbines?
“Ja, en dat is dus onbegrijpelijk. Ik leg uit waarom. Allereerst is al lang duidelijk dat de 30 RES-regio’s vóór het jaar 2030 gezamenlijk de 35 TWh aan hernieuwbare energie zullen realiseren. Het totale aanbod ligt zelfs in de buurt van 55 terawattuur. Dat is heel goed nieuws. De conclusie is daarom zowel simpel als duidelijk: voor het behalen van de afgesproken landelijke doelstelling is plaatsing van windturbines in De Ronde Venen dus absoluut niet nodig. Er is een tweede argument dat ik wil noemen. Eerder wees ik op de afspraak dat uiterlijk in 2027 het opwekken van hernieuwbare energie in de omgevingsvisie moet zijn opgenomen. Met die termijn is de provincie nota bene zelf akkoord gegaan. Het is uiterst vreemd als de provincie zich nu al de bevoegdheid toe-eigent om voortijdig bestuursdwang te kunnen toepassen. Hoe kan het dat de provincie zich dus niet aan zelfgemaakte afspraken houdt? Het heeft er alle schijn van dat de provincie willens en wetens een vorm van contractbreuk pleegt. Ik noem dat bestuurlijke onbetrouwbaarheid.”

Je noemde al twee argumenten. Zijn er nog meer?
Ja, er is nog een derde punt. Dat gaat over de inbreng van het zogeheten het projectbesluit en de afspraken die landelijk in NPRES-verband zijn vastgelegd. Want er is heel duidelijk een voorbehoud gemaakt over de toepassing van het projectbesluit als bestuurlijk instrument. Dat is vastgelegd in wat ‘Route 35’ heet. Kort en krachtig: het projectbesluit mag alleen worden ingezet als de afgesproken 35 TWh landelijk niet wordt gehaald. Om daarover absolute duidelijkheid te krijgen, heb ik me tot de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) gewend. Van de VNG kreeg ik schriftelijk antwoord. Mag ik dat voorlezen?”

Route 35 niet meer relevant
Anco Goldhoorn leest de reactie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten voor: “Route35 is als instrument niet meer relevant en is niet in werking getreden, omdat de RES-regio’s (…) meer dan 35 TWh hebben geprogrammeerd (55Twh). Deze bestuurlijke RES-afspraken zijn democratisch vastgesteld en dus bindend. Route 35-verdeelsystematiek zou alleen in werking treden als de RES-regio’s niet meer dan 35 TWh zouden programmeren. Als onderweg richting 2030 een RES-regio aangeeft zich niet aan het bod te kunnen houden, dan zal het goede bestuurlijke gesprek plaatsvinden”.

Argument nummer 4
Anco Goldhoorn: “Daarmee is de opsomming niet af, want er is zelfs nog een vierde punt dat ik wil noemen. De Utrechts provinciebestuurders houden er volgens mij een heel eigen werkelijkheid op na. Zo beweert de provincie dat de gemeenten in de provincie ieder voor zich aansprakelijk zijn voor het halen van het totale RES-bod van de RES-regio. Maar die bewering is echt niet in overeenstemming met de feitelijke werkelijkheid. Daarom ben ik reuzebenieuwd te horen waar dat in de overheidsdocumenten staat. Laat ik duidelijk zijn. Er wordt complete onzin verkondigd, want het is nergens, maar dan ook echt nergens, zo afgesproken. Bovendien is dat ook niet vastgelegd in de afspraken met de afzonderlijke gemeenteraden, toen die elk hun eigen energie-aanbod hebben gedaan.”   

Dus een projectbesluit inzetten kan niet?
“Op die vraag is een kort antwoord te geven. Nee! Het inzetten van een projectbesluit als bestuurlijk instrument of hulpmiddel is niet mogelijk. De tekst die ik kreeg van de Vereniging Nederlandse Gemeenten laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Ik lees die mail niet opnieuw voor. De lezers kunnen de tekst zelf nog een keer nalezen en dan hun eigen conclusie trekken. Het zal voor iedereen klip en klaar zijn. Inzetten van een projectbesluit kan niet. Want de opgave van 35 TWh wordt al ruimschoots gehaald. Dat is één! Daarnaast is er een tweede obstakel. Van dwang kan absoluut geen sprake zijn, want de reactie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten biedt daar geen enkele ruimte voor. In de correspondentie staat het duidelijk: Als een RES-regio aangeeft zich niet aan het bod te kunnen houden, dan zal het goede bestuurlijke gesprek plaatsvinden.”

Het goede gesprek
Anco Goldhoorn: “Dat ‘goede bestuurlijke gesprek’ tussen het provinciebestuur en afzonderlijke gemeenten heeft tot op heden helemaal niet plaatsgevonden. In plaats van dialoog geeft het provinciebestuur de voorkeur aan een achterhaalde methode. Zo haalt het provinciebestuur een beproefde ouderwetse werkwijze uit de kast, namelijk die van de eenzijdige communicatie. De provincie heeft geen gesprek gevoerd maar doet van bovenaf mededelingen. Zo worden gemeenten onder druk gezet en wordt de suggestie gewekt dat de provincie bevoegd zou zijn om met een projectbesluit windturbines te laten plaatsen. Wat mij betreft is die opstelling onacceptabel en eigentijdse bestuurder onwaardig.” 

Wat verwacht je van de gemeente de Ronde Venen?
Ik verwacht van zowel het college en de gemeenteraad dat die heel actief actievoeren tegen mogelijke plaatsing van windturbines omdat de provincie dat wil en ‘beveelt’. Daarom draag ik de volgende overwegingen aan. Allereerst blijkt nergens uit de stukken dat gemeenten en dus ook De Ronde Venen bestuurlijk gebonden zijn om het eigen RES bod of dat van de gehele RES-regio te realiseren. Ten tweede ontbreekt het de provincie aan een juridische basis om gemeenten te kunnen verplichten als die hun eigen bod hebben opgenomen in de eigen structuur- of omgevingsvisie. Ten derde geldt die wettelijke verplichting om een omgevingsvisie te hebben pas vanaf 2027. De vierde overweging komt erop neer dat de status van de RES formeel niet bestuurlijk bindend is. Als vijfde punt geldt dat de provincie niet gemachtigd is om bij gemeenten in te grijpen als de afgesproken hoeveelheid van 35 TWh herwinbare energie landelijk wordt gehaald. Kortom, genoeg argumenten voor de gemeente om zich niet op voorhand neer te leggen bij de aanmatigende opstelling van de provincie.” 

Foto is aangeleverd